تاریخچه شال و روسری
وجود شال و روسری در ایران را می‌توان در بازه‌های زمانی و مکانی مختلفی بررسی کرد. ایران با دارا بودن تنوع زیاد قومی و شرایط مختلف اقلیمی همواره افراد آن دارای پوشش‌های مختلفی بودند. این پوشش‌ها تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله دین، موقعیت مکانی، نوع حکومت و … بوده است.
ویل دورانت تاریخ نگار مشهور اتریشی معتقد است مبدع حجاب در جهان، ایرانیان هستند. در کتاب «پوشاک باستانی ایرانیان» نوشته جلیل ضیاءپور درباره پوشش مادها آمده است: ” مرد و زن به واسطه اختلافی که میان پوشش سرشان وجود دارد، ازهم تمییز داده می شوند. به نظر میرسد که زنان پوششی نیز روی سر خود گذارده اند و از زیر آن گیسوهای بلندشان نمایان است.”
ایرانیان در زمینه انواع پوشش در جهان نیز سرآمد به شمار می‌آیند. ویل دورانت در کتاب تاریخ تمدن در این باره اینگونه می‌نویسد:
تجلیات پوشش در میان زنان ایران چنان چشمگیر است که برخی از اندیشمندان و تمدن‌نگاران، ایران را منبع اصلی ترویج حجاب معرفی کرده‌اند.
استرابون نیز در کتاب تاریخ اقوام ایرانی اعتقادات و حدود پوشش ایرانیان را اینگونه توصیف میکند:
«ایرانیان اگر بخشی از بدنشان برهنه باشد، آن را بی‌شرمی می‌دانند و همیشه لباس بلند می‌پوشند. بیشتر مردم، قبایی می‌پوشند که تا ساق پا را می‌پوشاند.»
تاریخچه شال و روسری در فرهنگ اسلام
بسیاری از زنان مسلمان اغلب از روسری به عنوان حجابی برای پوشش موی سر استفاده میکنند که این حجاب در زبان عربی به عنوان خمر شناخته میشود. پوشاکی که از آنها به عنوان حجاب یاد میشد معمولا مو، گوش و گلو را می پوشاند اما صورت را نمی پوشاند. لباس مذهبی مسلمانان فرق می کند و در فرهنگ های مختلف شامل برقع، چادر، نیکاب، دوپاتا یا انواع دیگر حجاب است.
در میان انواع مختلف پوشش یکی از جنبه‌های مهم پوشش روسری است. این نوع پوشش از زمان شکل‌گیری تمدن در ایران همواره مورد توجه بوده است. نکته مهم در ارتباط با پوشش سر به وسیله روسری این است که زمانی که حرف از پوشش سر به میان می‌آید ذهن همه ما به سمت پوشش سر بانوان می‌رود، در حالی که از گذشته پوشش سر در ایران هم مخصوص مردان و هم مخصوص بانوان بوده است. به منظور بررسی اجمالی تاریخچه شال و روسری ، در نظر داریم تا در این مجموعه مقاله، پوشش سر با شال و روسری در ایران را در چهار بازه‌ی زیر بررسی کنیم:
- شال و روسری در ایران باستان
- شال و روسری در ایران بعد از اسلام
- شال و روسری در ایران بعد از انقلاب اسلامی
- شال و روسری در ادیان
پوشش سر در مادها نخستین تاریخ‌نگاری ایرانی ها از پوشش سر است. طبق نقوش برجسته و مجسمه‌های قبل از میلاد، پوشاک زنان مادها از لحاظ ظاهر تفاوت کمی با پوشاک مردان داشته است و مرد و زن به واسطه اختلافی که میان پوشش سرشان وجود داشته، از هم تمییز داده می‌شدند.(حجاب آزادی یا اسارت ص۷۹)
اولین نشانه از پوشش زنان در آثار به جامانده از دوران باستان، به فرشی از زمان هخامنشیان برمیگردد. در آن فرش زن‌هایی قرار دارند که لباس مردان ماد را به تن دارند و پوششی مانند چادر کوتاه به سر دارند. در کتاب پوشاک زنان ایران نوشته‌ی جلیل ضیاءپور در توصیف این پوشش اینگونه می‌خوانیم:
«این‌ها، چادر مستطیل بر تمام بدن خود افکنده‌اند و در زیر آن یک پیراهن بلند پوشیده‌اند که تا مچ پا میرسد.»
در زمان اشکانیان نیز زنان پوشش سری مشابه پوشش سر بانوان هخامنشی داشتند. علاوه بر چادر در آن زمان، زنان از پوششی مانند کلاه و به شکل عمامه در زیر چادر خود استفاده می‌کردند. این نوع پوشش سر بیشتر در زنانی که جایگاه اجتماعی و اشرافی داشتند، دیده شده است.
در توصیف پوشش سر بانوان اشکانی در کتاب‌های تاریخ پوشاک اینگونه می‌خوانیم:
«چادر زنان عصر اشکانی عبارت بود از پارچه‌ای مستطیل شکل که آن را به صورت استوانه‌ای در می‌آوردند و گاهی قسمت عقب آن را یک سر و گردن بلندتر می‌گرفتند. بخش بالای درز استوانه را که جلوی بدن قرار می‌گرفته زیر فلزی گرد، بیضی یا به شکل‌های دیگر محکم می‌کردند و حلقه‌ای از زنجیر یا نخ ابریشم بافته‌شده بر آن تعبیه می‌نمودند و معمولا آن حلقه را از سر شانه می‌آویختند.»
پوشاک ساسانیان به دلیل رونق گرفتن هنرهای مختلف در آن زمان و خصوصا هنر نساجی به نسبت پوشاک سایر زمان‌ها از تنوع بیشتری برخوردار بوده است. البته با توجه به فاصله‌ی طبقاتی زیاد در دوره ساسانیان، تنها توانگران آن عصر امکان بهره‌مندی از این تنوع پارچه برای دوخت لباس را داشتند.
پوشش سر بانوان در زمان ساسانیان را می‌توان به سه دسته کلی زیر تقسیم کرد:
- موبند
زنان ساسانی برای تزئین سر خود از این موبندها استفاده می‌کردند. در ساخت این موبندها از جواهرات مختلف استفاده می‌شده است.
- چادر
این چادر، چادری گشاد و پرچین بود که بلندی آن تا وسط ساق پای افراد بود.
- تاج
این نوع تاج تفاوت چندانی با تاج‌هایی که مردان بر سر می‌گذاشتند، نداشت.
پس از ورود اسلام به ایران
پس از ورود اسلام به ایران تنها تغییر در حجاب و استفاده از روسری در نحوه پوشش زنان ایرانی است. بعد از ورود اسلام زنان روسری هایشان را که قبلا از جلو باز بوده، از قسمت زیر گلو با سنجاق یا گیره می بستند بطوریکه دیگر گریبان شان پیدا نبود. درواقع اسلام، حجاب زن ایرانی را تکمیل میکند و برخلاف عقیده بسیاری، اسلام به وجود آورنده حجاب در ایران نیست بلکه تکمیل کننده آن است.
دیگر جوامع و فرهنگ ها
گفتنی است که شال و روسری در هر فرهنگ و جامعه ای شکل و ظاهر مخصوص به خود را دارا می باشد. در کشور های اروپایی استفاده از روسری و رونق گرفتن این موضوع به قرن های 18 و 19 میلادی برمیگردد.
تا قرن ۱۸، پوشیدن محافظ برای مو برای زنان مسیحی در فرهنگ مدیترانه ای، اروپایی، خاورمیانه و آفریقا مرسوم بوده است و نشانه ای از وضعیت تاهل زن محسوب می‌شده است. زنان مسیحی «هوتری» را به عنوان روسری سر میکنند. در فرهنگ های اروپایی معمولا پوشاندن سر به مکانی که زن در آن قرار دارد بستگی داشت. در داخل خانه و در خانه کمتر پوشیده بود، اما در بیرون و در مناسبت های رسمی به خصوص در کلیسا استفاده از حجاب سر معمول بود.
شناسایی پارچه شال و روسری
انتخاب و خرید شال و روسری در فصل‌های مختلف متفاوت خواهد بود. علت آن نیز واضح است، تغییرات آب و هوایی باعث میشود اجناس مختلفی از شال و روسری را انتخاب کنید. انتخاب شما در روزهای گرم اینگونه است که: پارچه شال و روسری نازکتر و در روزهای سرد برعکس. انواع پارچه شال و روسری را چگونه شناسایی کنیم؟ با آمورشاپ همراه باشید.
کدام پارچه شال و روسری را انتخاب کنم؟
انتخاب و خرید شال و روسری در فصل‌های مختلف متفاوت خواهد بود. علت آن نیز کالا واضح است، تغییرات آب و هوایی باعث میشود اجناس مختلفی از شال و روسری را انتخاب کنید. انتخاب شما در روزهای گرم اینگونه است که: پارچه شال و روسری نازکتر و در روزهای سرد برعکس.
پارچه مناسب در بهار و تابستان کدام است؟
پارچه ابریشمی: پارچه های ابریشمی بهترین گزینه برای شال و روسری برای فصل بهار هستند. ابریشم به نسبت سایر پارچه‌ها، از قیمت بالایی برخوردار است و گرانقیمت است با این حال هم مناسب فصول سرماست و هم گرماست.
پارچه نخی: این پارچه شال و روسری برای فصول گرم تابستان مناسب هستند بسیار سبک و نازک هستند که به تنفس پوست و گردش هوا و کاهش دمای بدن کمک زیادی میکند تنها نقص پارچه‌های نخی چروک شدن است که آن هم به خاطر نازکی این نوع پارچه است.
پارچه مناسب در پاییز و زمستان کدام است؟
مناسبترین پارچه برای شال و روسری پشم و نخ است. به دلیل تراکم بالا و سبک بودن گرما و راحتی این نوع از پارچه‌ها به کارگیری این جنس در تولیدات پاییزه و زمستانی شال و روسری مورد توجه تولیدکنندگان است؛ همچنین می‌توان از رنگ بندی متنوعی که این پارچه‌های پشمی و نخی دارند به خوبی استفاده کنیم.
با انواع پارچه آشنا شوید
نخی: شال روسری نخی زیر مجموعه پارچه‌های پنبه‌ای است، به راحتی شستشو می‌شوند، به دلیل عبور دادن گرما از خود و خنک بودن، مناسبترین جنس شال یا روسری برای فصل گرماست، همچنین به راحتی اتو میشود و سر نمی‌خورد.
حریر: پارچه‌ای لطیف، خنک، نازک و لَخت است. این نوع شال بیشتر در مجالس و مهمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد و علاوه بر آن گرانتر از انواع نخی است. این شال و روسری به نسبت نوع نخی بیشتر سر می‌خورند.
ساتن: پارچه ساتن، نوعی پارچه براق است که سطحی صاف دارد و معمولا پشت آن مات است. به نسبت روسری ابریشمی ارزانتر است و بیشترین کاربرد آن برای مهمانی و مجالس است.
ابریشمی: شال یا روسری ابریشمی سبک، لطیف و مقاوم است. می‌توان از آن تمام فصول استفاده کرد و کمتر چروک میشود. از نظر قیمتی نیز نسبت به سایرین گرانقیمت‌تر است.